تمامی والدین برای تربیت فرزندان خود روش های خاص خود را دارند. در واقع به قول ما روانشناسان به دنبال سبک های فرزند پروری می روند. سبک های فرزندپروری به نوع ارتباط بین والد و کودک مربوط میشود که با کمک گرفتن از این سبک، والدین می توانند تغییرات زیادی را در فرزندان خود به وجود بیاورند.
به همین منظور برای اینکه والدین بتوانند بهتر و درست تر فرزندان خود را تربیت کنند، بایستی به خوبی با ۴ سبک فرزندپرورری که در این مقاله از سایت شادی دوباره معرفی خواهیم کرد، آشنا باشند. پس اگر شما هم نمی دانید از چه روش های مناسبی برای تربیت فرزندان خود استفاده کنید و سردرگم هستید، برای کسب اطلاعات بیشتر و آشنایی با روش های تربیت صحیح فرزند تا انتهای مقاله با ما باشید.
سبک های فرزندپروری
سبک های فرزندپروری بر روی تمامی اخلاق و کردار فرزندان از وزن تا احساسات او بسیار تاثیرگذار است. شما باید به عنوان والدین سبک فرزندپروری صحیحی با امکان رشد و نمو فرزندتان را در پیش بگیرید چراکه نحوه تعامل شما تا پایاین حیات فرزندتان بر روی او تاثیر میگذارد. هریک از این سبک های فرزندپروری رویکردهای گوناگونی را برای تربیت کودکان در پیش گرفته اند.
بطورکلی سبک های فرزندپروری بر اساس دو بعد رفتار و سبک های فرزندپروری دسته بندی می شوند:
- مطالبه گری به میزانی اطلاق می شود که والدین رفتار کودک خود را کنترل می کنند یا بلوغ او را می طلبند.
- پاسخگویی به میزان پذیرش و حساسیت والدین نسبت به نیازهای عاطفی و رشدی فرزندان اشاره دارد.
برهمین اساس پژوهشگران چهار نوع سبک فرزند پروری را شناسایی کرده اند که عبارتند از:
1. سبک مستبدانه (Authoritarian): سبک مستبدانه با محبت پایین والدین همراه است که کنترل بالایی بر روی فرزندان انجام می شود.
2. سبک سهل گیرانه (Permissive): سبک سهل گیرانه کنترل کم و محبت زیادی را از سوی والدین به فرزندان در پیش دارد.
3. سبک طردکننده یا بی اعتنا (Uninvolved): این نوع سبک با کنترل کم و محبت کم والدین همراه است. در سبک طردکننده معمولاکودک و نوجوان همواره از طرد شدن از سوی دوستان و والدین واهمه دارند.
4. سبک مقتدرانه (Authoritative): در سبک مقتدرانه کنترل و محبت زیادی برای فرزندان انجام می شود.
سبک مستبدانه
والدین در سبک فرزندپروری برای انضباط ارزش بسیار زیادی قائل می شوند. قوانین در خانه به شکلی سخت گیرانه وضع می شوند و آن ها سعی میکنند کنترل خیلی بالایی بر کودک داشته باشند.
در عوض این والدین اهمیت کمتری به احساسات و هیجانات کودک میدهند صمیمیت عاطفی کمتری با کودک ایجاد میکنند. والدین مستبد باور دارند کودکان باید از همه قوانین بدون استثنا و بی چون و چرا اطاعت کنند. این گروه والدین عموما خیلی توضیح منطقی در مورد تربیت خود به کودک نمیدهند. برای مثال در جواب توضیح خواستن کودکان میگویند چون من میگویم. در این سبک والدین خیلی اهل گفتگو کردن منطقی با کودک نیستند. تمرکز آنها بیشتر بر اطاعت کردن است. والدین مستبد معمولا به کودکان اجازه نمیدهند وارد بحثها و چالشهای حل مسئله شوند.
در عوض بیشتر قوانین را وضع میکنند و بدون توجه به نظر کودک پیامدهای آن را برای کودک اعمال میکنند. والدین دارای سبک مستبدانه از تــنبیه کودک و سرزنش کردن در مقابل اشتباهات کودک بیشتر استفاده میکنند. آنها همچنین امکان ارتباط دو طرفه را فراهم می کنند. این سبک از فرزندپروری به سبک فرزندپروری دموکراتیک نیز معروف است. جهت کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره کودک کلیک کنید.
ویژگیهای سبک فرزندپروری مستبدانه
والدینی که سبک مستبدانه ای برای تربیت فرزندانشان استفاده می کنند، ویژگی های زیر را دارند:
- سبک انضباطی خشک و اغلب بدون توضیح و صحبت است.
- به کار بردن تنبیه شایع است.
- آزادی فرزندان در خانواده بسیار محدود است و ارتباط بیشتر یکطرفه و از مادر به کودک است.
- علت قوانین عموما توضیح داده نمیشود.
- والدین این سبک معمولا مراقبت و حمایت کمتری دارند.
- انتظارات بالا است و رفـتار با کودک بدون انعطاف است.
سبک سهلگیرانه
والدین سهل انگار مرزهای محکم یا استانداردهای بالایی را تعیین نمی کنند. آنها نسبت به نیازهای فرزندان خود بی تفاوت هستند و در زندگی فرزندانشان هیچگونه دخالتی ندارند؛ به عبارتی بیش از حد بیخیال هستند.
این والدین همواره اجازه میدهند کودک هر کاری دوست دارد انجام دهد و هدایت و جهت دهی درست و کافی را نشان نمی دهند. والدینی که این روش را انجام می دهند، معمولا خیلی ملایم و بامدارا هستند. فرزندانی که بصورت سهل گیرانه با آن ها رفتار می شود، ممکن است مشکلات رفتاری بیشتری از خود نشان دهند. زیرا قدر قدرت و قوانین را نمی دانند و از طرفی اغلب عزت نفس پایینی دارند و ممکن است غم و اندوه زیادی رادر طول زندگی تجربه کنند. همچنین در معرض خطر بیشتری برای مشکلات سلامتی مانند چاقی هستند. چراکه والدین سهل گیر برای محدود کردن مصرف غذای ناسالم یا ترویج ورزش منظم یا عادات خواب سالم تلاش می کنند.
والدین سهل گیر معمولا بیشتر نقش دوست را به خود میگیرند. آن ها رغبت چندانی به شنیدن حرفها و مشکلات کودک در مورد مشکلاتشان ندارند و تلاشی هم برای اصـلاح رفتار کودکان نمیکنند. اغلب این والدین مهربان، خونگرم و خوش برخورد هستند، اما دوست ندارند نه بگویند یا فرزندان خود را ناامید کنند. بیشتر تربیت منفعلانه را در پیش می گیرند.
کودکانی که با والدینی سهلگیر بزرگ میشوند، بیشتر از نظر تحصیلی دچار مشکل میشوند.
ویژگیهای سبک فرزندپروری سهلگیرانه
والدین دارای تربیت سهل گیرانه اغلب دارای ویژگی های زیر هستند:
- در بین سبک های فرزندپروری این سبک تربیتی بر عکس سبک سختگیرانه میباشد.
- ارتباط عموما باز است، اما این والدین میگذارند کودکان خودشان تصمیم بگیرند و فــرصت تجربه به کودک می دهند.
- این والدین معمولا گرم و مراقبت کنندهاند.
- در این نوع فرزندپروری انتظارات یا وجود ندارد یا بسیار کم است.
سبک فرزندپروری طردکننده
والدین طردکننده درگیری کمتری ی با کودک خود دارند. این نوع والدین کاری به کار کودک خود ندارند گویا او را نمی بینند. آنها زمان خیلی کمی را با کودک خود میگذرانند و اغلب موارد از وضع کودک خود بی اطلاع هستند. کودکان این نوع والدین نه تنها هدایت و جهت گیری کافی دریافت نمیکنند، بلکه رقبت و توجه زیادی هم نمیگیرند. در واقع والدین طردکننده توقع دارند کودک خودش بزرگ شود.
کودکانی که والدینشان آن ها را طرد می کنند؛ احتمالاً با مشکلات عزت نفس دست و پنجه نرم می کنند.
آنها وقت و انرژی زیادی برای رسیدگی به نیازهای کودک نمیگذارند. والدین طردکننده ممکن است در مورد کودکشان غفلت کنند، اما بیشتر مواقع این موضوع ناخواسته است. برای مثال مادری که دچار اختلالات روانی مثل افسردگی است، یا اعتیاد به مواد مخدر دارد نمیتواند به نیازهای عاطفی یا جسمی کودک به طور پایدار رسیدگی کند. این والدین آگاهی کمتری نسبت به رشد کودک دارند و گاهی هم درگیری بسیار شدیدی در مورد مسائلی از قبیل مشکلات مالی، بیکار، بیماری دارند.
ویژگیهای سبک طرد کننده
- هیچ سبک تربیتی مشخصی به کار نمیرود.
- والدین بدون آمــوزش به کودکان اجازه میدهند کودکان هر کاری میخواهند انجام دهند، بدون آگاهی دادن یا مراقبت کردن.
- ارتباط خیلی محدود است.
- این والدین مراقبت خیلی کمی فراهم میکنند.
- انتظارات خیلی کمی از کودک دارند.
- ممکن است والدین دچار افــسردگی و یا اعتیاد باشند.
سبک فرزندپروری مقتدرانه
والدین دارای سبک مقتدر، تلاش زیادی برای ایجاد و حفظ یک رابطه مثبت با کودکشان میکنند. آنها در تــربیت کودک قانون وضع میکنند و پیامد عدم رعایت قوانین را اجرا میکنند. اما احساسات کودک را در هر موقعیت در نظر میگیرند. در سبک مقتدرانه به احساسات کودک توجه و ارزش داده میشود، اما این موضوع روشن میشود که در نهایت والدین مسئول تربیت هستند.
والدین دارای سبک مقتدرانه، وقت و انرژی زیادی را صرف جلوگیری از مشکل رفتاری پیش از وقوع آن میکنند. آنها همچنین از استراتژیهای مثبت برای تربیت استفاده میکنند. برای مثال دلایل قوانین را توضیح میدهند و از پاداش و تــشویق کودکان استفاده میکنند.
نشانههای سبک مقتدرانه:
به طور کلی سبک مقتدرانه این نشانهها را دارد:
- قوانین مشخص است و دلایل آن توضیح داده میشود.
- ارتباط زیاد و متناسب با ســن تربیت کودک و درک اوست.
- این والدین مراقبت کننده و حامی هستند.
- انتظارات و اهداف بالا و روشن در خانواده وجود دارد و مفهوم منطقی و درست آزادی در خانواده کاملا مشهود است.
تأثیر انواع سبکهای فرزندپروری بر کودکان
سبکهای فرزندپروی هر کدام تأثیرات متفاوتی را بر کودک و شکل دهی به شخصیت و رفتار او میگذارند که در ادامه به برخی از مهمترین آنها پرداختهایم. آگاهی از تأثیرات به شما کمک میکند تا در انتخاب سبک فرزند پروری تصمیم مناسبتری بگیرید.
سبک مستبدانه
کودکان دارای این سبک تربیتی فرزندپروری بیشتر از والدین به دلیل ترس و عواقب آن مثل تنبیه یا سرزنش نشدن اطاعت میکنند. این گروه کودکان بیشتر در خطر مشکل در حرمت نفس و خــود کم بینی قرار دارند. چرا که نظرات آنها عموما بی ارزش شمرده شده است. همچنین پرخاشگری کودکان و کینه جویی از نتایج سبک مستبدانه است. امکان دارد در آینده در حل مساله منطقی مشکل پیدا کنند و بیشتر هیجانی و با پرخاشگری به مسائل واکنش نشان دهند. به دلیل سختگیری والدین این کودکان ممکن است یاد بگیرند برای دوری از تنبیه بیشتر دروغ و پنهان کاری کنند.
سبک سهل گیر
کودکان دارای سبک تربیتی آسان گیر بیشتر امکان دارد مشکلات رفتاری نشان دهند. زیرا از منبع اقتدار و قوانین بهره مند نشدهاند. همچنین ممکن است عزت نفس پایین تری پیدا کنند. این کودکان ممکن است به دلیل ناتــوانی در کنترل هیجانات و بازداری رفتاری تا حدی دچار مشکل شوند. به دلیل اینکه در کودکی رفتارهایشان کمتر هدایت و کنترل شده است. همچنین امکان دارد مشکلاتی ازقبیل افت تحصیلی، فرار از مدرسه، اضافه وزن را به تدریج نشان دهند.
سبک طردکننده
بین سبک های فرزندپروری این سبک تربیتی میتواند بیش از هر سبکی آسیب رسان باشد و اثرات طولانی مدتی بر سلامت روان کودک بگذارد. کودکان دارای سبک طردکننده به احتمال زیادی با مسائل در مورد حرمت نفس و خودارزشمندی روبرو میشوند. آنها گرایش دارند که عملکرد تحصیلی ضعیفی نشان دهند.
همچنین این گروه کودکان به احتمال بیشتری مشکلات رفتاری و شادکامی کمتری را در زندگی تجربه میکنند. افسرده خویی، شــخصیت اجتنابی، اعتماد به نفس پایین در آینده این کودکان بیشتر به چشم میخورد. کودکی که مدام در محیط خانواده طرد شده دچار ناامیدی و افسردگی میشود و همچنین در آینده حالتی از دور گزینی و اجتناب از دیگران را تجربه میکند؛ چرا که میترسد دوباره توسط دیگر افراد طرد شود.
سبک مقتدرانه
سبک تربیتی مقتدرانه در سبک های فرزندپروری ارتباط زیادی با سلامت روان و رشــد روانی و عاطفی کودک دارد. بر اساس مطالعات کودکان دارای سبک تربیتی مقتدر، به احتمال بیشتری تبدیل به بزرگسالان مسئول و مستقلی میشوند که در بیان احساسات و نظرات خود آزادانه عمل میکنند. این کودکان بیشتر گرایش به شادی و موفقیت پیدا میکنند. آنها همچنین به احتمال زیاد، به دلیل کسب مــهارت تصمیم گیری درست در تصمیم گیری و ارزیابی ریسک در زندگی عملکرد موفقیت آمیزتری دارند.
کدام سبک فرزندپروری مؤثرتر است؟
براساس تحقیقات انجام شده والدینی که سبک فرزندپروری مقتدرانه را در پیش گرفته اند، به طور مداوم نتایج بهترین در کودکان مشاهده شده است. سبک فرزندپروری مقتدرانه توسط روانشناسان و روانپزشکان بهترین سبک فرزندپروری محسوب می شود. این طبقه بندی از سبک های فرزندپروری برای بیش از 25 سال در کشورهای مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است.
با این حال، ناهماهنگی ها و استثنائات در برخی زمینه ها همچنان باقی است. در این بخش از مقاله شادی دوباره چند عامل مهم را که در تعیین چگونگی رفتار کودک نقش دارد، بررسی می کنیم:
تفاوت های فرهنگی و قومیتی
برخی از مطالعات می دهند که سبک مقتدرانه همیشه با بهترین پیشرفت تحصیلی در بین خانوادهها از قومیتهای مختلف (مانند آسیایی، سیاهپوست، اسپانیایی تبار) و وضعیت اجتماعی-اقتصادی (مانند سطح درآمد، تحصیلات والدین، تعداد والدین فعال) مرتبط نیست.
برای مثال، در یک مطالعه، محققان دریافتند که دانشآموزان آفریقایی-آمریکایی با والدین حمایت کننده و سهل گیر از نظر تحصیلی بهترین عملکرد را ندارند. در مورد دانشآموزان آسیایی-آمریکایی که والدینشان مقتدرانه و مستبدانه عمل می کردند، بهترین عملکرد را در مدرسه داشتند. در اسپانیا نیز یک مطالعه نشان داد که هر دو سبک فرزندپروری مستبدانه و مقتدرانه با پیامدهای مثبت همراه می باشند.
خلق و خوی کودک
رفتار خود کودکان می تواند بر انتخاب والدین و نتایج نیز تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، کودکانی که خلق و خوی حساستری دارند ممکن است به عنوان مشکلی در نظر گرفته شوند که باعث میشود والدین سبک تربیتی خود را به سمت مقتدرانهتر تغییر دهند.
در یک مطالعه همچنین مشخص شد که برخی از جنبههای رفتار کودک مانند رفتارهای اجتماعی و پرخاشگرانه با خلق و خوی کودک ارتباط بهتری دارد تا با سبک فرزندپروری والدین. به نظر می رسد سبک فرزندپروری تنها عامل تعیین کننده در نتایج کودک نیست. تفاوت در زمینه اجتماعی و خلق و خوی کودکان نیز می تواند تفاوت ایجاد کند. اما شایان ذکر است که علیرغم انتشار گسترده، همه این نتایج مطالعه با موفقیت توسط سایر محققان بازتولید نشده است.
برای انتخاب بهترین سبک تربیتی می توانید از مشاوره خانواده نیز بهره مند شوید.
راههایی برای بهبود سبک تربیتی
برای اینکه ارتباط بهتری با کودک داشته و تربیت مقتدرانهای داشته باشید، لازم است تا در این مورد آموزش ببینید. همچنین رعایت نکات زیر میتواند بسیار کمک کننده باشد:
- تا جایی که می توانید شنونده خوبی برای احساسات باشید و توجه کافی به نیازهای اولیه و اساسی کودکان داشته باشید.
- کمتر از سرزنش و تنبیه و بیشتر از پاداش و تشویق استفاده کنید.
- در مورد قوانینی که میگذارید صریح باشید و دلایل آن را توضیح دهید.
- پیامدهای رفتاری که میگذارید را حتما اجرا کنید. اجرا نکردن آن باعث میشود کودک روی حرف شما حساب نکند.
- وقتهایی را برای تعامل مثبت و بازی و پر کردن اوقــات فراغت کودکان اختصاص دهید.
- رفتارهایی مثل نگاه چشمی، لبخند، نوازش و بغل کردن کودک را بیشتر کنید.
- در بحثها کودک را شرکت دهید و از او بخواهید نظرات خود را بیان کند.
- در مورد مشکلات اول با کودک صحبت کنید و دلایل او را بپرسید.
سخن آخر
گاه والدین نمیدانند کدام سبک تربیتی را برای فرزندان خود به کار ببرند. از طرفی تغییر سبک تربیتی با توجه به شرایط خاص هر کودک چالشهایی را به همراه دارد. در این زمینه مراجعه به مشاور جهت آموزش نحوه صحیح تربیت و حل مشکلات رفتاری و ارتباطی کودک شما میتواند راهگشا باشد. مشاوران مجرب شادی دوباره می توانند در این زمینه یاری رسان شما باشند. برای کسب اطلاعات بیشتر مشاوره روانشناسی کلیک کنید.